Brontekst bekijken van Periodiek systeem/Stikstofgroep

<templatestyles src="TableStyles.css" />{{Gebruikt TemplateStyles}}
{{Paginalink
| Inhoud = Periodiek systeem/Inhoud
| Index = Periodiek systeem/Index
| VorigePagina = Periodiek systeem/Koolstofgroep, isotopen
| VolgendePagina = Periodiek systeem/Stikstofgroep, geschiedenis
}}
[[bestand:Periodieksysteemmaardaneffeietsanders-kolom29.svg|200px|right]]{{Clearleft}}

== Galerij ==
<table class="wikitable" style="border-style:none; ">
<tr align="center">
<td rowspan="6" style="border-style:none; width:10%; " >{{PeriodiekSysteem kolom | NonMet |7 | N | Stikstof(element) | NonMet | 15 | P | Fosfor | Metoid | 33 | As | Arseen | Metoid | 51 | Sb | Antimoon | Metaal | 83 | Bi | Bismut | Metaal |115 | Mc | Moscovium }}</td>
<th width="30%">Stikstof</th><th width="30%">Fosfor</th><th width="30%">Arseen</th></tr>
<tr align="center">
<td>[[bestand:Fluessiger Stickstoff.jpg|140px]]</td>
<td>[[bestand:White phosphorus, containing a small amount of red phosphorus.jpg|200px]]</td>
<td>[[bestand:Arsen gediegen - St. Andreasberg, Harz.JPG|200px]]</td>
</tr>
<tr align="center">
<td>[[w:Stikstof (element)|Vloeibare stikstof ]]</td>
<td>[[w:Fosfor|Witte fosfor]]</td>
<td>Gedegen arseen [[w:Arseen|Arseen]] (Harz, Duitsland)</td>
</tr>
<tr align="center"><th>Antimoon</th><th>Bismuth</th><th>Flerovium</th>
</tr>
<tr align="center">
<td>[[bestand:Antimony-2.jpg|150px]]</td>
<td>[[bestand:Bismuth crystals and 1cm3 cube.jpg|200px]]</td>
<td><span style="font-size:100px; ">?</span></td>
</tr>
<tr align="center">
<td>[[w:Antimoon|Antimoon]]</td>
<td>[[w:Bismut|Bismut stukjes]]</td>
<td>[[w:Moscovium|Moscovium]], te onbekend</td>
</tr>
</table>

Elementen van de stikstofgroep ([[w:IUPAC|IUPAC]] groepsnummer 15, vroeger bekend als Va) uit het [[w:Periodiek systeem|periodiek systeem]] waren vroeger ook bekend als ''pnicogenen''. Tegenwoordig wordt de IUPAC naam ''stikstofgroep'' gebruikt. Deze elementen kenmerken zich doordat de buitenste p-schil 3 elektronen en 2 s-elektronen bevat. De stikstofgroep is de enige groep in het periodiek systeem waarbij de overgangen van metaal naar niet-metaal en van zuurvormend en basevormend zo duidelijk naar voren komt.

Het lichtste element uit deze groep ([[w:Stikstof (element)|stikstof]]) is een [[w:Niet-metaal|niet-metaal]] en een matig sterke oxidator in reacties met metalen. Met bijvoorbeeld [[w:Magnesium|magnesium]] vormt het een [[w:Nitride|nitride]]. Aan het andere uiterste van de stikstofgroep is [[w:Bismut|bismut]] te vinden; een element dat duidelijk een metaal is.

== Gasfase ==
Het eerste lid van deze groep is het bekende stikstofgas dat in de [[w:Lucht|lucht]] voorkomt. Het is dan een tweeatomig gas (<chem>N2</chem>). De volgende twee leden zijn in de gasfase vier-atomig: <chem>P4</chem> en <chem>As4</chem>.

== Biosfeer ==
Stikstof en [[w:Fosfor|fosfor]] zijn biologisch van groot belang omdat ze deel uitmaken van eiwitten en nucleïnezuren. Arseen daar en tegen is wijd en zijd bekend als giftig.

== Gegevens ==
{{{!}} class="wikitable vatop"
{{!}}+ Gegevens van elementen in de stikstofgroep
<tr align="center"><th>Naam</th><th>Smbl</th><th>Nr</th><th>M</th><th>Smpnt</th><th>Kkpnt</th><th>EN</th><th>R<sub>th</sub></th><th>R<sub>cov</sub></th></tr>
{{!}}- align="center"
{{!}} [[w:Stikstof (element)|Stikstof]] {{!!}} N {{!!}} 7 {{!!}} 14,0067 {{!!}} -209,8 {{!!}} -195,8 {{!!}} 3,04 {{!!}} 56 {{!!}} 65
{{!}}- align="center"
{{!}} [[w:Fosfor|Fosfor]] {{!!}} P {{!!}} 15 {{!!}} 30,974 {{!!}} 44 {{!!}} 280 {{!!}} 2,19 {{!!}} 98 {{!!}} 100
{{!}}- align="center"
{{!}} [[w:Arseen|Arseen]] {{!!}} As {{!!}} 33 {{!!}} 74,922 {{!!}} 613<ref name="subl" >Sublimeert</ref> {{!!}} - {{!!}} 2,18 {{!!}} 114 {{!!}} 115
{{!}}- align="center"
{{!}} [[w:Antimoon|Antimoon]] {{!!}} Sb {{!!}} 51 {{!!}} 121,76 {{!!}} 631 {{!!}} 1587 {{!!}} 2,02 {{!!}} 133 {{!!}} 145
{{!}}- align="center"
{{!}} [[w:Bismut|Bismut]] {{!!}} Bi {{!!}} 83 {{!!}} 208,9804 {{!!}} 271 {{!!}} 1564 {{!!}} 1,87 {{!!}} 143 {{!!}} 160
{{!}}- align="center"
{{!}} [[w:Moscovium|Moscovium]] {{!!}} Mc {{!!}} 115 {{!!}} [295] {{!!}} - {{!!}} - {{!!}} - {{!!}} - {{!!}} -
{{!}}}
<table class="compact">
<tr><td>Smbl</td><td>: Symbool</td></tr>
<tr><td>Nr</td><td>: Atoomnummer</td></tr>
<tr><td>Smbl</td><td>: Symbool</td></tr>
<tr><td>M</td><td>: Molaire massa (g/mol). Massa tussen [..]: niet natuurlijk voorkomend radioactief element, de massa van het meest stabiele isotoop is vermeld.</td></tr>
<tr><td>Smpntl</td><td>: Smeltpunt (°C)<ref>Smeltpunten - behalve van waterstof - zijn afkomstig van de Nederlandstalige Wikipedia (6 juni 2023), de pagina's van de elementen. De daarin opgegeven waarden zijn in Kelvin. Zij zijn omgerekend  en naar hetzelfde aantal significante cijfers gezet.</ref></td></tr>
<tr><td>Kkpnt</td><td>: Kookpunt (°C)<ref>Kookpunten - behalve van waterstof - zijn afkomstig van de Nederlandstalige Wikipedia (6 juni 2023), de pagina's van de elementen. De daarin opgegeven waarden zijn in Kelvin. Zij zijn omgerekend  en naar hetzelfde aantal significante cijfers gezet.</ref></td></tr>
<tr><td>EN</td><td>: Elektronegativiteit (Pauling)<ref>Ontleend aan de gegevens op de Engelstalige Wikipedia ([https://en.wikipedia.org/wiki/Electronegativity Electronegativity]</ref></td></tr>

<tr><td>R<sub>th</sub></td><td>: Op theoretische basis berekende atoomstraal ([[w:Picometer|pm]])<ref name="clem67">Overgenomen uit de Engelstalige Wikipedia ([https://en.wikipedia.org/wiki/Atomic_radius Atomic radius]) op 6 juni 2023. Daarin wordt verwezen naar: {{Cite journal1 |last1=Clementi |first1=E. |last2=Raimond |first2=D. L. |last3=Reinhardt |first3=W. P. |year=1967 |title=Atomic Screening Constants from SCF Functions. II. Atoms with 37 to 86 Electrons |journal=Journal of Chemical Physics |volume=47 |issue=4 |pages=1300–1307 |bibcode = 1967JChPh..47.1300C  |doi=10.1063/1.1712084 }}</ref></td></tr>

<tr><td>R<sub>cov</sub></td><td>: Op basis van metingen aan covalent gebonden atomen berekende atoomstralen. ([[w:Picometer|pm]])<ref name="slater64">
Overgenomen uit de Engelstalige Wikipedia ([https://en.wikipedia.org/wiki/Atomic_radius Atomic radius]) op 6 juni 2023. Daarin wordt verwezen naar: {{Cite journal1 |last=Slater|first=J. C. |year=1964 |title=Atomic Radii in Crystals |journal=Journal of Chemical Physics |volume=41 |issue=10 |pages=3199–3205 |bibcode=1964JChPh..41.3199S |doi=10.1063/1.1725697}}</ref></td></tr>
</table>


{{Paginalink
| Inhoud = Periodiek systeem/Inhoud
| Index = Periodiek systeem/Index
| VorigePagina = Periodiek systeem/Koolstofgroep, isotopen
| VolgendePagina = Periodiek systeem/Stikstofgroep, geschiedenis
}}
{{Sub}}