Brontekst bekijken van Periodiek systeem/Aardalkalimetalen, toepassingen

{{wiu3|t.vanschaik|* Met name de verwijzingen moeten even wachten tot de vertaling van "Alkaline earth metals" klaar is.}} 
{{Paginalink
| Inhoud = Periodiek systeem/Inhoud
| Index = Periodiek systeem/Index
| VorigePagina = Periodiek systeem/Aardalkalimetalen, productie
| VolgendePagina = Periodiek systeem/Aardalkalimetalen, reacties
}}
== Aardalkalimetalen, toepassingen<ref>Deze pagina is een vertaling van de tekst in het lemma [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Alkaline_earth_metal&oldid=1150126637#Applications ''Alkaline earth metal'' op de Engelse Wikipedia], paragraaf "Applications" zoals deze op 13 juli 2023 aanwezig was.</ref> ==

=== Beryllium ===
Beryllium wordt vooral voor militaire toepassingen aangewend,<ref>{{Cite book | last1 = Petzow | first1 = G. N. | last2 = Aldinger | first2 = F. | last3 = Jönsson | first3 = S. | last4 = Welge | first4 = P. | last5 = Van Kampen | first5 = V. | last6 = Mensing | first6 = T. | last7 = Brüning | first7 = T. | chapter = Beryllium and Beryllium Compounds | doi = 10.1002/14356007.a04_011.pub2 | title = Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry | year = 2005 | isbn = 3527306730 }}</ref> al is ook enig civiel gebruik. In sommige soorten [[w:Halfgeleider (elektronica)#P-type|half geleiders]] wordt het gebruikt als [[w:Doteren#Vormen van doteren|p-type dotering]].<ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/springer_10.1007-3-540-47852-3|page=[https://archive.org/details/springer_10.1007-3-540-47852-3/page/n117 104]|title=High-power diode lasers|author =Diehl, Roland|publisher=Springer|year=2000|isbn=3-540-66693-1}}</ref> [[w:Berylliumoxide|Berylliumoxide]] wordt gebruikt als mechamische sterke isolator, maar goede warmte-geleider.<ref>{{Cite web|url=http://www.purdue.edu/uns/html4ever/2005/050927.Solomon.nuclear.html |date=27 September 2005 |title=Purdue engineers create safer, more efficient nuclear fuel, model its performance |publisher=Purdue University |access-date=18 September 2008 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120527141643/http://www.purdue.edu/uns/html4ever/2005/050927.Solomon.nuclear.html |archive-date=27 May 2012 }}</ref> Legeringen van beryllium wordden gebruikt als stijfheid, laag gewicht, en vormvastheid over een groot temepratuurbereik vereist zijn.<ref>{{Cite book|chapter-url = https://books.google.com/books?id=IpEnvBtSfPQC&pg=PA690|title = Metals handbook|chapter = Beryllium|first = Joseph R.|last = Davis|publisher = ASM International|year = 1998|isbn = 978-0-87170-654-6|pages = [https://archive.org/details/metalshandbook00davi/page/690 690–691]|url-access = registration|url = https://archive.org/details/metalshandbook00davi/page/690}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6fdmMuj0rNEC&pg=PA62|page=62|title=Encyclopedia of materials, parts, and finishes|author =Schwartz, Mel M. |publisher=CRC Press|year=2002|isbn=1-56676-661-3}}</ref> [[w:Berylllium-9|Be-9]] wordt gebruikt in kleine neutronbronnen. Hierin speelt de volgende reactie een rol:
:<chem>^{9}_{4}Be \ + \ ^{4}_{2}He \, ( \alpha ) \ \longrightarrow \ ^{12}_{\ \, 6}C \ + \ ^{1}_{0}n</chem>
Dit is dezelfde reactie als die waarmee [[w:James Chadwick|James Chadwick]] het [[w:Neutron|neutron]] ontdekte. Zijn lage atomaire massa en kleine doorsnede voor neutronenvamgst, maken beryllium zeer geschikt als [[w:Moderator (kernfysica)|moderator]] bij kernreacties waarbij de snelheid van neutronen, ontstaan in een eerdere kernreactie, maar veel te snel, wordt gereduceerd tot een niveau waarop ze makkelijk door een atoom kunnen worden ingevangen. De nieuw ontstane atoomkern valt dan uiteen, vaak in twee grote stukken, en twee of meer snelle neutronen. De hoge prijs van beryllium en de ruime beschikbaarheid van alternatieven (water, [[w:Zwaar water|zwaar water]] of [[w:Grafiet|grafiet]] hebben deze toepassing beperkt tot speciale gevallen. In [[w:lithiumtetrafluorberyllaat|lithiumtetrafluorberyllaat]] <chem>(Li2[BeF4])</chem> dat in gesmolten toestand {{nowrap|1=(smeltpunt 472 °C<ref name="Douglas">{{cite journal1|last=Douglas|first=Thomas B.|author2=William H. Payne |date=May 20, 1969|title=Measured Solid Enthalpy and Derived Thermodynamic Properties of and Liquid Lithium Tetrafluoroberyllate, Li2BeF4 from 273 to 900 K|journal=Journal of Research of the National Bureau of Standards Section A|publisher=Institute for Basic Standards, National Bureau of Standards|location=Washington, D.C.|volume=73A|issue=5}}</ref>)}} wordt gebruikt in sommige kernreactoren is de moderatorfunctie hooguit een prettige bijkomstigheid bij het lage smeltpunt, dan het hoofddoel van de aanwezigheid van beryllium.

=== Magnesium ===
Magnesium wordt op vele manieren toegepast. Het heeft als constructiemateriaal veel voordelen boven bijvoorbeeld [[w:Aluminium|aluminium]], maar toepassingen worden gehinderd door de grote brandbaarheid ervan.<ref name="Gray">{{cite book |last=Gray |first=Theodore |author-link=Theodore Gray |title=The Elements: A Visual Exploration of Every Known Atom in the Universe |year=2009 |publisher=Black Dog & Leventhal Publishers |location=New York |isbn=978-1-57912-814-2}}</ref> Magnesium wordt gebruikt in [[w:Magnesiumlegering|legeringem]] met aluminium, [[w:Zink (element)|zink]] en [[w:Mangaan|mangaan]] om de sterkte of corrosiebesemdihjheid te verhogen.<ref name="BakerM. M. Avedesian1999">{{cite book|last1=Baker|first1=Hugh D. R.|last2=Avedesian|first2=Michael|title=Magnesium and magnesium alloys|year=1999|publisher=Materials Information Society|location=Materials Park, OH|isbn=0-87170-657-1|page=4}}</ref> Daarnaast zijn er industriele toepassingen bij de productie van ijzer en staal en de productie van [[w:Titanium|titanium]] uit [[w:Titanium(IV)chloride|titanium(IV)chloride]].<ref>{{Cite book | last1 = Amundsen | first1 = K. | last2 = Aune | first2 = T. K. | last3 = Bakke | first3 = P. | last4 = Eklund | first4 = H. R. | last5 = Haagensen | first5 = J. Ö. | last6 = Nicolas | first6 = C. | last7 = Rosenkilde | first7 = C. | last8 = Van Den Bremt | first8 = S. | last9 = Wallevik | first9 = O. | doi = 10.1002/14356007.a15_559 | chapter = Magnesium | title = Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry | year = 2003 | isbn = 3527306730 }}</ref>
:<chem>TiCl4\  + \ 2Mg \ ->[\ce{825 \, ^oC}] \ Ti \ + \ 2 MgCl2</chem>

=== Calcium ===
Metallisch calcium wordt toegepast als reducerend reagens om andere metalen, bijvoorbeeld [[w:Uranium|uranium]], uit hun ertsen vrij te maken. Het is een belangrijke component in legeringen, vooral die met [[w:Aluminium|aluminium]] en [[w:Koper (element)|koper]].

Calciumverbindingen spelen een rol bij de [[w:Kaas|bereiding van kaas]], [[w:Pleister (bouw)|pleisterkalk]] en [[w:Cement (bouwmateriaal)|cement]].<ref>{{RubberBible86th}}</ref>

=== Strontium ===
Strontium heeft minder toepassingen dan de lichtere aardalkali-metalen. [[w:Strontiumcarbonaat|Strontiumcarbonaat]] wordt gebruikt in rood [[w:Vuurwerk|vuurwerk]].<ref>{{cite journal1 | doi =10.1016/j.atmosenv.2006.09.019 | title =Recreational atmospheric pollution episodes: Inhalable metalliferous particles from firework displays | year =2007 | last1 =Moreno | first1 =Teresa | last2 =Querol | first2 =Xavier | last3 =Alastuey | first3 =Andrés | last4 =Cruz Minguillón | first4 =Mari | last5 =Pey | first5 =Jorge | last6 =Rodriguez | first6 =Sergio | last7 =Vicente Miró | first7 =José |last8 =Felis | first8 =Carles | last9 =Gibbons | first9 =Wes | journal =Atmospheric Environment | volume =41 |issue =5 | page =913|bibcode = 2007AtmEn..41..913M | hdl =10261/185836 | url =https://digital.csic.es/bitstream/10261/185836/1/Recreational%20atmospheric%20pollution%20episodes%20inhalable%20metalliferous%20particles.pdf | hdl-access =free }}</ref> Strontiumverbindingen worden toegepast in de studie naar het vrijkomen van [[w:Neurotransmitters|neurotransmitters]] uit [[w:Zenuwcel|neuronen]], het neemt daarin dan de plaats in van calcium.<ref>{{cite journal1 |doi=10.1038/2121233a0 |pmid=21090447|title=Strontium as a Substitute for Calcium in the Process of Transmitter Release at the Neuromuscular Junction |year=1966 |last=Miledi |first= R. |journal=Nature |volume=212 |issue=5067 |pages=1233–4 |bibcode = 1966Natur.212.1233M |s2cid=11109902}}</ref><ref>{{cite journal1 |author1=Hagler D.J., Jr |author2=Goda Y. |title= Properties of synchronous and asynchronous release during pulse train depression in cultured hippocampal neurons |journal= J. Neurophysiol. |year =2001 |volume =85|pmid=11387379 |issue=6 |pages=2324–34|doi=10.1152/jn.2001.85.6.2324 |s2cid=2907823 }}</ref>

Radioactief [[w:Strontium-90|Sr-90]] heeft enige toepassingen in [[w:Thermo-elektrische radio-isotopengenerator|thermo-elektrische radio-isotopengeneratoren]],<ref name="NRPA2005">{{citation |title=Assessment of environmental, health and safety consequences of decommissioning radioisotope thermal generators (RTGs) in Northwest Russia |url=http://www.nrpa.no/dav/c600d1d288.pdf |number=StrålevernRapport 2005:4 |year=2005 |publisher=[[Norwegian Radiation Protection Authority]] |location=Østerås |last1=Standring |first1=WJF |last2=Selnæs |first2=ØG |last3=Sneve |first3=M |last4=Finne |first4=IE |last5=Hosseini |first5=A |last6=Amundsen |first6=I |last7=Strand |first7=P |access-date=2019-03-13 |archive-date=2016-03-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303210325/http://www.nrpa.no/dav/c600d1d288.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name=OTA94>{{cite web |title=Power Sources for Remote Arctic Applications |date=June 1994 |location=Washington, DC |publisher=U.S. Congress, Office of Technology Assessment |url=http://govinfo.library.unt.edu/ota/Ota_1/DATA/1994/9423.PDF |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://govinfo.library.unt.edu/ota/Ota_1/DATA/1994/9423.PDF |archive-date=2022-10-09 |url-status=live |id=OTA-BP-ETI-129}}</ref> die gebruik maken van de warmte die ontstaat tijdens het radioactieve verval. 

=== Barium ===
Metallisch barium wordt gebruikt als [[w:Gasbinder|getter]] in [[w:Elektronenbuis|elektronenbuizen]] en andere vaccuumapparatuur om achtergebleven gassen te absoreren of chemisch te binden.<ref name="ullman"/> [[w:Bariumsulfaat]|Bariumsulfaat]] heeft veel toepassingen in de [[w:Olie-industrie|olie-industrie]]<ref name="RubberBible84th"/> en andere takken van nijverheid.<ref name="RubberBible84th"/><ref name="ullman"/><ref>{{cite book| page = [https://archive.org/details/medicinalapplica0000jone/page/102 102]| url = https://archive.org/details/medicinalapplica0000jone| url-access = registration| title= Medicinal applications of coordination chemistry|author1=Jones, Chris J.  |author2=Thornback, John | publisher =Royal Society of Chemistry| year = 2007| isbn =978-0-85404-596-9}}</ref> In de medische wereld wordt een [[w:suspensie|suspensie]] van bariumsulfaat gebruikt als [[w:Contraststof|contraststof]] bij [[w:Röntgenfoto|Röntgenfoto's]].

=== Radium ===
Voor radium waren, gebaseerd op zijn radio-activiteit, in het eerste deel van de 20e eeuw veel toepassingen. Lichtgevende verf was vaak op basis van radium.<ref name="PMC2024184">{{cite journal |title=Radium in the healing arts and in industry: Radiation exposure in the United States |pmc=2024184 |year=1954 |volume=69 |issue=3 |pmid=13134440 |last1=Terrill |first1=JG Jr. |last2=Ingraham Sc |first2=2nd |last3=Moeller |first3=DW |pages=255–62 |journal=Public Health Reports |doi=10.2307/4588736 |jstor=4588736}}</ref> Nadat bleek dat degenen die de verf op bijvoorbeeld wijzerplaten aanbrachten ziek werden, is het gebruik gestaakt.<ref>{{cite web |url=http://www.radford.edu/~wkovarik/envhist/radium.html |title=Mass Media & Environmental Conflict&nbsp;– Radium Girls |access-date=2009-08-01 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090721113733/http://www.radford.edu/~wkovarik/envhist/radium.html |archive-date=2009-07-21 }}</ref>

De radio-kwakzalverij heeft een groot aantal slachtoffers gemaakt door radium als positief werkend agens te promoten in drinkwater, tandpasta, en veel andere producten.<ref name="Gray"/>  Tegenwoordig wordt radium bijna niet meer toegepast, zelfs als de radio-activiteit gewenst is. Dit hangt samen met de relatief grote halfwaardetijd, waardoor veilige afvalverwerking een groot probleem is. in de [[w:Brachytherapie|brachytherapie]] (inwendige bestraling) wordt eerder gebruik gemaakt van bijvoorbeeld [[w:Iridium-192|Ir-192]] mert een halfwaardetijd van 74 dagen. <ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=3cT2REdXJ98C&pg=PA24 |page=24 |title=Radiation source use and replacement: Abbreviated version |isbn=978-0-309-11014-3 |last1=Committee On Radiation Source Use And Replacement |first1=National Research Council (U.S.) |last2=Nuclear And Radiation Studies Board |first2=National Research Council (U.S.) |date=January 2008 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150905164805/https://books.google.com/books?id=3cT2REdXJ98C&pg=PA24 |archive-date=2015-09-05 }}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bk0go_-FO5QC&pg=PA8 |pages=8 |title=Radiation therapy planning |isbn=978-0-07-005115-7 |last1=Bentel |first1=Gunilla Carleson |year=1996 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150905174312/https://books.google.com/books?id=bk0go_-FO5QC&pg=PA8 |archive-date=2015-09-05 }}</ref>

{{Paginalink
| Inhoud = Periodiek systeem/Inhoud
| Index = Periodiek systeem/Index
| VorigePagina = Periodiek systeem/Aardalkalimetalen, productie
| VolgendePagina = Periodiek systeem/Aardalkalimetalen, reacties
}}
{{sub}}